ความจริงความสำเร็จของธุรกิจครอบครัว มีหลายปัจจัยมาก อาทิ การเข้าใจ "โมเดลธุรกิจครอบครัว" หรือ ที่ฝรั่งเรียกว่า "ทฤษฎี 3 วง" การมีสภาครอบครัว การเตรียมทายาทสืบสอดธุรกิจ การแก้ปัญหาความขัดแย้งในปฏิสัมพันธ์ของโมเดลธุรกิจครอบครัว การมีความชัดเจนระหว่าง ธุรกิจและครอบครัว ฯลฯ
ขณะที่ใน "ธุรกิจครอบครัวไทย" ผู้เขียนได้ศึกษาทำวิจัย เกี่ยวกับธุรกิจครอบครัวไทยพบว่า ทฤษฎี 3 วง (ธุรกิจ ครอบครัว และ ความเป็นเจ้าของ) อธิบาย ธุรกิจครอบครัวไทยได้ไม่พอ จึงเสนอใหม่เป็น The 4D -FOBE Model of Thai Family Business (TFB) คือ มีทั้งครอบครัว (F) เจ้าของ (O) ธุรกิจ (B) และ ผู้ประกอบการ (E) จะเหมาะกับธุรกิจครอบครัวไทยมากกว่า
ในส่วนของ ธรรมนูญธุรกิจครอบครัว หรือ Family Constitution หรือ Family Charter เป็นส่วนสำคัญใน สภาธุรกิจครอบครัว (Family Council)
หากพูดให้เข้าใจง่าย ๆ ก็เป็นเหมือน รัฐธรรมนูญ ในการปกครองประเทศ คือ เป็น กฎ กติกา ให้ครอบครัวยึดถือปฏิบัติ ซึ่งในสภาธุรกิจครอบครัวมักจะมี คณะกรรมการอยู่ 2 ชุด ชุดแรกคือ Family Foundation Board กับอีกชุด คือ Family Office Board
การมีธรรมนูญครอบครัว หรือ ธรรมนูญธุรกิจครอบครัว อาจไม่ใช่ยาสารพัดนึกว่าจะทำให้ธุรกิจครอบครัวประสบความสำเร็จ ทั้งนี้ก็เพราะว่า
1. หากไม่มีเรื่อง อื่นรองรับ เพื่อการนำไปปฏิบัติ ธรรมนูญครอบครัวก็ทำอะไรไม่ได้
2. ธรรมนูญที่จัดทำขึ้น ต้อง เกิดจาก ความเชื่อใจ การให้โอกาสที่เท่าเทียม กระบวนการคัดเลือก สมาชิกที่จะเข้ามาในสภาธุรกิจครอบครัว หรือสมาชิกที่ไม่ได้อยู่ใน ตำแหน่งผู้บริหารธุรกิจแต่เป็นกรรมการสภาครอบครัว ฯลฯ
3. การบริหารจัดการ ให้ได้อย่างลงตัวระหว่าง มืออาชีพที่เข้ามาเป็นผู้บริหารธุรกิจ และ เจ้าของกิจการหรือ สมาชิกครอบครัว ที่มีความเป็นเจ้าของ
4.ความขัดแย้งในระหว่าง รุ่นผู้ก่อตั้ง กับ พี่น้องและรุ่นลูกที่เป็นทายาทจากผู้ก่อตั้ง หรือ สมาชิกใหม่ ที่เข้าสู่ครอบครัวจากการสมรส เข้ามาในธุรกิจครอบครัว
5. การครอบครองสิทธฺิในการดูแลและมีอำนาจบริหารบริษัทโฮลดิ้ง ของครอบครัว หรือแม้กระทั่ง สำนักงานธุรกิจครอบครัว (The Office of Family Business)
ถูกต้องครับ ธุรกิจครอบครัว เมื่อขยายเติบโตเป็นครอบครัวใหญ่ มีหลายรุ่น จึงมีความจำเป็นต้องมี สภาธุรกิจครอบครัว และ ธรรมนูญครอบครัว แต่ ก็ยังมี สิ่งที่ผู้ดำรงความเป็นผู้นำสูงสุดของครอบครัว ต้องนึกถึงประเด็นต่าง ๆ ข้างต้น ที่ผู้เขียนกล่าวมา มิฉะนั้น "ธุรกิจครอบครัวที่ท่านสร้างมาอาจไม่เป็นไปหรือเติบใหญ๋แผ่กิ่งก้านสาขา ดังปณิธาน ของผู้ก่อตั้งก็ได้ในท้ายที่สุด" เนื่องจากมีตัวอย่างให้เห็นค่อนข้างมาก ที่บางธุรกิจครอบครัวได้เดินไปสุดปลายถนน ..แต่ก็มีธุรกิจครอบครัวที่ยั่งยืนได้เกิน 100 ปี หรือ เกินกว่า 3 รุ่นครับ
ดร.ดนัย เทียนพุฒ
นักวิชาการผู้ทรงคุณวุฒิและที่ปรึกษาอิสระ
นักวิชาการผู้ทรงคุณวุฒิและที่ปรึกษาอิสระ
รางวัลนักทรัพยากรมนุษย์ดีเด่นแห่งประเทศไทย ปี 2552 ประเภทนักวิชาการและที่ปรึกษา
ผู้อำนวยการโครงการ Human Capital
ผู้อำนวยการโครงการ Human Capital
วิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิสถาบันพระปกเกล้า
